October 3, 2022
องศา ลิปดา ฟิลิปดา - สอนที่มาและวิธีอ่านสไตล์ช่างสำรวจ

หลาย ๆ ท่านน่าจะคุ้นเคยกับ “องศา (Degree)” ในงานสำรวจกันเป็นอย่างดี แต่สำหรับนักสำรวจมือใหม่อาจจะสงสัยว่า “ลิปดา (Arcmin)” และ “ฟิลิปดา (Arcsecond)” คืออะไร เกี่ยวข้องกับหน่วยนาทีและวินาทีของนาฬิกาหรือไม่ บทความนี้จะแนะนำให้ทุกคนได้รู้จักกัน!

องศา ลิปดา ฟิลิปดา - สอนที่มาและวิธีอ่านสไตล์ช่างสำรวจ

หลาย ๆ ท่านน่าจะคุ้นเคยกับ “องศา (Degree)” ในงานสำรวจกันเป็นอย่างดี แต่สำหรับนักสำรวจมือใหม่อาจจะสงสัยว่า “ลิปดา (Arcmin)” และ “ฟิลิปดา (Arcsecond)” คืออะไร เกี่ยวข้องกับหน่วยนาทีและวินาทีของนาฬิกาหรือไม่ บทความนี้จะแนะนำให้ทุกคนได้รู้จักกัน!

องศา ลิปดา ฟิลิปดา

มองย้อนมุมของชาวบาบิโลน

การวัดมุมในแนวราบในหน่วยองศานั้น ถูกคิดค้นโดยนักดาราศาสตร์ชาวบาบิโลน โดยอาศัยการสังเกตของการโคจรของดวงอาทิตย์ตลอดระยะเวลา 1 ปี นักดาราศาสตร์สังเกตได้ว่า 1 วันจะมีขนาดประมาณ 1 องศา ในปฏิทินโบราณของบาบิโลนและเปอร์เซีย (=อิหร่านในปัจจุบัน) 

1 ปี จึงมีเพียง 360 วัน[1] ก่อนที่ชาวอียิปต์จะเติมอีก 5 วันเข้าไป ทำให้ 1 ปี มี 365 วัน

ซึ่งมุม 1 องศา นั้น จะถูกแบ่งย่อยเป็น 60 หน่วยเล็กเท่า ๆ กัน โดยใช้เลขฐานหกสิบ (Sexagesimal Base) เรียกหน่วยย่อยนั้น ๆ ว่า “ลิปดา” 

ด้วยเหตุนั้นเอง 1 องศาจึงมี 60 ลิปดา และ 1 ลิปดาประกอบด้วย 60 ฟิลิปดา   สรุปได้ว่า 1 องศา ก็คือ (60 x 60) = 3,600 ฟิลิปดา โดยจะใช้สัญลักษณ์แทนหน่วยต่าง ๆ ดังนี้

ประยุกต์ใช้งานจริง

แล้วมันเกี่ยวกับช่างสำรวจอย่างพวกเราอย่างไร? การวัดมุมในหน่วยองศา ลิปดา และฟิลิปดานั้น ถูกนำมาใช้ในงานที่ต้องการความละเอียดสูง เช่น  ดาราศาสตร์ ทัศนมาตรศาสตร์ การนำทาง รวมถึงการสำรวจด้วย 

เริ่มจากค่ามุมที่อ่านได้จากกล้องสำรวจทุกชนิดนั้น ก็ปรากฏในหน่วย องศา ลิปดา และฟิลิปดาเช่นกัน 

แล้วทำไมต้องอ่านค่ามุมอย่างละเอียดจนถึงหน่วยฟิลิปดาด้วย? นั่นก็เพราะเมื่อระยะมุมออกห่างจากจุดศูนย์กลาง ก็อาจเกิดค่าความคลาดเคลื่อนได้

กล่าวคือที่มุมเปิด 10° ณ ระยะ 1,000 เมตรจากจุดตั้งกล้อง ระยะห่างระหว่างเส้นตรงทั้งสองจะเป็น 176.33 เมตร แต่หากเกิดความผิดพลาดในการวัดมุมไปเพียง 1° ณ ตำแหน่งเดียวกัน จะได้ระยะเปิดเป็น 194.38 เมตร มีส่วนต่างเท่ากับ 18.05 เมตรเลยทีเดียว ดังแสดงในภาพนี้

ดังนั้น หากระยะยิ่งไกลจากจุดศูนย์กลาง(จุดตั้งกล้อง) เท่าไหร่ ค่าความผิดพลาดจะเกิดขึ้นมากเท่านั้น ช่างอย่างเรา ๆ ก็หัวจะปวดยาว ๆ !

หากเป็นการ ‘ระบุพิกัดแผนที่’ แล้ว ยิ่งต้องให้ความสำคัญไปถึงหลักฟิลิปดาทีเดียว เพราะ 1 ฟิลิปดามีค่าประมาณ 30.48 เมตร (100 ฟุต)[3] ถ้ามีการอ่านข้อมูลผิดพลาดไป 1 ลิปดา แปลว่าเกิดค่าคลาดเคลื่อนถึง 60 x 30.48 = 1,828.80 เมตร! 

แต่! ปัจจุบันมีการใช้กล้องสำรวจที่สามารถอ่านค่าจากการสำรวจได้โดยอัตโนมัติ และยังบันทึกข้อมูลต่าง ๆ ไว้ในการ์ดหน่วยความจำได้แล้ว จิ้มกล่องแชททางด้านขวาล่างถาม CST ได้เลย มีทุกราคาจ้า

แถม! คำนวณอย่างมั่นใจ

ในยุคที่เต็มไปด้วยเทคโนโลยีและนวัตกรรมสุดล้ำอย่างปัจจุบันนี้ ผู้อ่านทุกท่านสามารถบวกลบมุมในเลขฐานสิบหกได้อย่างมั่นใจและแม่นยำด้วยเครื่องคิดเลขวิทยาศาสตร์ ลองหยิบขึ้นมาคำนวณพร้อมกันเลย! 

 

วิธีการง่ายมาก หากท่านมีเครื่องคิดเลขวิทยาศาสตร์รุ่นใดก็ได้ ให้ท่านหาปุ่มที่มีหน้าตาเหมือนกับสัญลักษณ์องศา-ลิปดา-ฟิลิปดา (ในกรอบสีเหลือง) จากนั้นก็เริ่มคำนวณเลย

โจทย์ จงหาผลลัพธ์ของ 50°40’25’’ + 10°30’5’’ 

เริ่มจาก 

แล้วมาดูกันว่าผลลัพธ์ของท่านผู้อ่านนั้น ตรงกันกับผู้เขียนหรือไม่? #ถ้าCSTทำได้_คุณก็ทำได้

หากว่าลิปดามีค่าเกิน 60 เมื่อไหร่ จะถูกปัดขึ้นเป็น 1° ทันที และเศษที่เหลือจะกลายเป็นค่าลิปดา เช่นเดียวกันกับฟิลิปดานั่นเอง

จะเห็นได้ว่าหน่วยองศา-ลิปดา-ฟิลิปดานั้นมีรากฐานการคิดค้นมาจากเลขฐานหกสิบ เช่นเดียวกับหน่วยเวลา (ชั่วโมง-นาที-วินาที) แต่ถูกใช้ต่างจุดประสงค์กัน ว่ากันว่านักกรีฑ าที่เข้าเส้นชัยนั้นวัดกันที่เสี้ยววินาที ในงานสำรวจของโครงการขนาดใหญ่ก็เช่นเดียวกัน หากข้อมูลที่ได้มานั้นมีค่าผิดพลาดแม้ฟิลิปดาเดียว อาจส่งผลกระทบที่คาดไม่ถึงในอนาคตได้เช่นกัน

Subscribe to our newsletter

Stay up to date with our newest collections, latest deals and special offers! We announce new collection every three weeks so be sure to stay in touch to catch the hottest pieces for you.

Thank you! Your submission has been received!
Oops! Something went wrong while submitting the form.